Tỉ lệ bản đồ thể hiện mối quan hệ giữa một đơn vị độ dài trên bản đồ và độ dài tương ứng trên mặt đất. Cùng tìm hiểu chi tiết bài viết dưới đây để biết về tỷ lệ và có mấy loại tỉ lệ bản đồ nhé.

Tỉ lệ bản đồ là gì?

Tỉ lệ bản đồ là một khái niệm sử dụng để mô tả mối quan hệ giữa kích thước của một bản đồ và kích thước thực tế của khu vực được biểu diễn trên bản đồ đó. Nó thể hiện tỷ lệ giữa đơn vị đo trên bản đồ và đơn vị tương ứng trong thực tế.

Tỉ lệ bản đồ được biểu diễn dưới dạng một con số hoặc một tỷ lệ phần trăm. Ví dụ, tỷ lệ 1:10.000 có nghĩa là 1 đơn vị đo trên bản đồ tương ứng với 10.000 đơn vị tương ứng trong thực tế. Tỉ lệ càng lớn, tức là số sau dấu hai chấm càng nhỏ, thì độ phân giải của bản đồ càng cao và chi tiết càng lớn.

Tỷ lệ bản đồ có thể được áp dụng cho nhiều loại bản đồ, bao gồm cả bản đồ chính định và bản đồ nghiên cứu. Tùy thuộc vào mục đích sử dụng và phạm vi của bản đồ, tỷ lệ có thể thay đổi. Ví dụ, tỷ lệ thông dụng trong bản đồ chính định là 1:25.000 hoặc 1:50.000, trong khi các bản đồ nghiên cứu chi tiết hơn có thể sử dụng tỷ lệ như 1:1.000 hoặc 1:5.000.

Tỉ lệ bản đồ rất quan trọng để người sử dụng có thể đánh giá kích thước và khoảng cách giữa các đối tượng và địa điểm trên bản đồ một cách chính xác và đáng tin cậy.

Có mấy loại tỉ lệ bản đồ

Tỷ lệ bản đồ là một cách diễn đạt mối quan hệ giữa khoảng cách trên bản đồ và khoảng cách thực tế trên mặt đất. Có ba loại tỷ lệ chính được sử dụng để biểu thị tỷ lệ bản đồ.

Tỉ lệ bằng lời

Loại tỷ lệ đầu tiên được gọi là “tỷ lệ bằng lời” (verbal scale). Trong loại tỷ lệ này, một con số thể hiện mối quan hệ giữa một đơn vị đo trên bản đồ và số đơn vị tương ứng trên mặt đất. Ví dụ, một tỷ lệ phổ biến là “1 inch tương ứng với 16 dặm”. Điều này có nghĩa là mỗi inch trên bản đồ đại diện cho 16 dặm trên mặt đất. Tỷ lệ bằng lời này thường được sử dụng trên các bản đồ atlas và các loại bản đồ thông thường.

Tỷ lệ đồ hoạ

Loại tỷ lệ thứ hai là “tỷ lệ đồ họa” (graphic scale), còn được gọi là “thanh tỷ lệ thước”. Trong loại tỷ lệ này, tỷ lệ được hiển thị trực tiếp trên bản đồ bằng cách sử dụng một thanh thước hoặc thanh đo. Khoảng cách trên mặt đất tương ứng với các đơn vị trên thanh thước được chia thành các phần tương ứng với khoảng cách trên bản đồ.

Tỷ lệ đại diện phân số

Loại tỷ lệ thứ ba là “tỷ lệ đại diện phân số” (Representative Fraction – RF). Loại tỷ lệ này có tính trừu tượng hơn và linh hoạt nhất. RF biểu thị mối quan hệ giữa một đơn vị đo trên bản đồ và một đơn vị tương ứng trên mặt đất dưới dạng phân số. Ví dụ, RF có thể được biểu diễn dưới dạng 1/24.000, có nghĩa là một đơn vị trên bản đồ tương ứng với 24.000 đơn vị trên mặt đất (ví dụ: 24.000 mm, 24.000 cm, 24.000 inch,…). RF linh hoạt vì người sử dụng có thể sử dụng bất kỳ đơn vị nào để tính toán tỷ lệ bản đồ.

RF được gọi là “phân số đại diện” vì nó biểu thị sự thu nhỏ của thế giới thực để phù hợp với kích thước bản đồ.

Ứng dụng của tỉ lệ bản đồ

Trong quân sự

Trong quân sự, tỷ lệ bản đồ giúp quân đội định vị và định hình các khu vực chiến lược, điểm mạnh và điểm yếu của một khu vực. Tỷ lệ bản đồ được sử dụng để đánh dấu các vị trí chiến lược quan trọng, điểm kiểm soát, vùng phòng thủ và điểm mốc quan trọng. Các chiến lược gia và nhà quân sự sử dụng các bản đồ với tỷ lệ phù hợp để lập kế hoạch tác chiến, triển khai lực lượng và đưa ra quyết định chiến lược.

Trong xây dựng kiến trúc

Trong ngành xây dựng kiến trúc, tỷ lệ bản đồ được sử dụng để thiết kế, xây dựng và quản lý các công trình xây dựng. Các kiến trúc sư và nhà thiết kế sử dụng các bản đồ với tỷ lệ để hiểu rõ đặc điểm địa hình của một khu vực, đánh dấu vị trí các công trình, xác định kích thước và tỷ lệ của các yếu tố kiến trúc, và tính toán các thông số kỹ thuật cần thiết.

Trong xem đường đi

Trong hoạt động đi lại hàng ngày, tỷ lệ bản đồ được sử dụng để xác định và xem đường đi. Bản đồ đường phố, bản đồ hành chính và các dịch vụ bản đồ trực tuyến như Google Maps cung cấp thông tin về hướng đi, khoảng cách và thời gian di chuyển dựa trên tỷ lệ bản đồ. Người dùng có thể sử dụng bản đồ với tỷ lệ phù hợp để xác định đường đi tốt nhất, định vị vị trí hiện tại và địa điểm đến, và lập kế hoạch cho hành trình di chuyển.