Có thể nhắc đến bản đồ thì ai cũng sẽ biết, tuy nhiên có mấy loại tỉ lệ bản đồ và cách tính tỉ lệ bản đồ như thế nào thì không phải ai cũng nắm được. Cùng Tracdiaso.com tìm hiểu chi tiết về tỉ lệ bản đồ qua bài viết sau đây.

Tỉ lệ bản đồ là gì?

Tỷ lệ bản đồ là tỉ số giữa khoảng cách đo được trên bản đồ với khoảng cách trên thực địa. Trên mỗi bản đồ, tỷ lệ này được đặt dưới tên bản đồ để người đọc có thể thấy các đối tượng thực tế được thu nhỏ bao nhiêu. 

Thước tỉ lệ sẽ thường được đặt ở dưới cùng của bản đồ với mục đích đo các thông số và khoảng cách, khu vực trên bản đồ. Tỷ lệ bản đồ càng cao thì mức độ chi tiết của bản đồ càng cao và ngược lại.

Cách phân loại tỉ lệ bản đồ

Trước khi tìm hiểu cách tính tỷ lệ bản đồ, bạn cần hiểu các cách biểu diễn tỷ lệ bản đồ. Do đó, tỷ lệ bản đồ được biểu diễn dưới hai định dạng:

Dạng tỉ lệ số: Đây là một phân số có tử số luôn là 1 và tỉ số của nó giảm khi mẫu số tăng. Ngược lại, mẫu số càng nhỏ thì tỉ số càng lớn. 

Dạng tỉ lệ thước: Đây là một loại thước đo dạng thước tĩnh, trong đó mỗi phần của thước thực sự có một số đo độ dài tương ứng.

Tỷ lệ bản đồ càng lớn thì càng nhiều đối tượng địa lý được đặt trên bản đồ. Do đó, tỷ lệ bản đồ được chia theo các tiêu chí sau:

Lớn: Trên 1: 200.000. 

Trung bình: Từ 1: 200.000 đến 1: 1.000.000. 

Nhỏ: Dưới 1: 1.000.000.

Cách tính tỉ lệ bản đồ chuẩn nhất

Khi xem bản đồ, bạn sẽ nhận thấy tỷ lệ bản đồ được chỉ dẫn rõ ràng, nhưng không phải ai cũng biết cách tính.

• Đánh dấu khoảng trên bản đồ tỷ lệ là 1/1000. Đây là hai điểm trên giấy hoặc thước kẻ. 
• Sau đó đặt cạnh tờ giấy này hoặc một cái thước đã đánh dấu trên giấy dọc theo thang đo và tiếp tục đọc giá trị khoảng cách trên thang đo này, 
• Việc so sánh rồi đọc giá trị sẽ thuận tiện và dễ dàng hơn rất nhiều nếu khoảng cách này bằng Compa

Ví dụ tính toán tỷ lệ bản đồ

Dựa vào bản đồ trên, hãy tính khoảng cách thực tế theo đường chim bay, từ khách sạn Bạch Vân,đến khách sạn Thanh Bồn, và từ khách sạn Gia Bình đến khách sạn Sông Hương.

Tương tự Đo và tính chiều dài của  đoạn đường Phan Bội Châu ( từ Trần Quý Cáp đến đường Lý Tự Trọng).

Cách tính: Dùng thước trên bản đồ từ khách sạn Bạch Vân đến khách sạn Thanh Bồn là 5,5 cm. Ta có tỉ lệ bản đồ là 1:7500. Vậy khoảng cách trên thực địa sẽ được tính như sau:

5,5cm x 75000 = 41250cm = 412.5m.

Tương tự như trên, từ khách sạn Gia Bình đến khách sạn Sông Hương: Khoảng cách đo được ở trên bản đồ là 4.0cm. Tỉ lệ bản đồ là 1:7500. Từ đó ta có thể tính được  khoảng cách trên thực địa là: 4,0cm x 7500 = 30000cm = 300m

Ý nghĩa tỷ lệ bản đồ

Ý nghĩa của bản đồ đối với thực tiễn

Bản đồ là một mô hình không gian thể hiện hình dạng, kích thước và vị trí tương đối (tọa độ, chiều dài, diện tích, thể tích, chiều cao, độ sâu …) của các đối tượng trong không gian. Bản đồ chứa đựng nhiều thông tin đặc trưng về số lượng, chất lượng, cấu trúc và sự phân bố của các đối tượng, hiện tượng. Vì vậy, trong thực tế, quân bài đóng một vai trò rất quan trọng.

Bản đồ là những hướng dẫn trên bộ, dưới nước và trên không. Bản đồ là một tài liệu thiết yếu trong quân đội (cung cấp thông tin địa hình để lập kế hoạch chiến đấu). Bản đồ, đặc biệt là bản đồ địa hình tỷ lệ lớn, được sử dụng để khảo sát và thiết kế trong các ngành công nghiệp, xây dựng và giao thông vận tải. Trong nông nghiệp, bản đồ được sử dụng để lập kế hoạch, quản lý đất đai, phân vùng, quy hoạch vùng và kỹ thuật thủy lợi.

Trong Dạy học và Đào tạo: Bản đồ là đồ dùng trực quan và ‘sách giáo khoa’ cấp hai để dạy và học các môn địa lý và lịch sử. Thẻ cũng là một công cụ phổ biến và quảng bá để nâng cao trình độ văn hóa chung của mọi người. Kinh tế xã hội: Bản đồ là công cụ cần thiết cho ngành du lịch. Bản đồ là công cụ đắc lực để hoạch định phương hướng phát triển kinh tế cho bất kỳ quốc gia, ngành kinh tế xã hội nào. Bản đồ là văn bản pháp lý cực kỳ quan trọng trong việc quản lý nhà nước nói chung và lĩnh vực địa chính nói riêng.

Ý nghĩa của bản đồ đối với khoa học

Tất cả các cuộc điều tra và nghiên cứu địa lý trong khoa học trái đất đều bắt đầu và kết thúc bằng bản đồ. Các phát hiện được hiển thị trên bản đồ và chính xác trên bản đồ. Thông qua bản đồ, chúng ta có thể tìm thấy quy luật phát triển và sự phân bố trong không gian của những đối tượng, hiện tượng biểu diễn trên bản đồ.

Bản đồ là công cụ nghiên cứu khoa học trong nhiều lĩnh vực kinh tế. Bản đồ là một nguồn thông tin quan trọng và chính xác. Bản đồ cung cấp cho bạn một cái nhìn tổng quan như thể bạn đang nhìn vào một mô hình không gian khách quan thực sự. Ngày nay và tương lai, những lá bài đóng một vai trò quan trọng trong việc giải quyết một số công việc nhất định của con người.

Tầm quan trọng của bản đồ vượt ra ngoài ranh giới quốc gia và khu vực. Đó là việc sử dụng hệ thống thông tin địa lý (GIS) để thiết lập và tổ chức năng suất khai thác và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, môi trường, dân số và phát triển. Sự phát triển toàn cầu trên mọi lĩnh vực đòi hỏi một lượng lớn các sản phẩm bản đồ (về số lượng và sự đa dạng).

Ứng dụng của tỉ lệ bản đồ

Bên cạnh việc biết cách tính tỉ lệ bản đồ, bạn cũng cần nắm được những ứng dụng của nó.

Trong kiến ​​trúc xây dựng

Trong các dự án lớn, bản đồ là một phần không thể thiếu của mỗi bộ phận để hỗ trợ sự hợp tác. Có rất nhiều chi tiết trong kiến ​​trúc như cách bố trí mặt bằng, khoảng trống, độ dày của các bức tường, đặt cái gì ở đâu. Có nhiều yếu tố liên quan đến một bản đồ.

Vì vậy, mọi người có thể nhóm lại với nhau và tạo ra một dự án hoàn chỉnh cần một bản đồ. Nhìn vào tỷ lệ bản đồ có thể giúp bạn hiểu kích thước thực tế hữu ích như thế nào. Từ đó, bạn có thể đưa ra cách tính toán và đặt sao cho hợp lý nhất.

Trong quân sự

Một trong những công dụng quan trọng nhất của thẻ là chiến đấu. Các trận chiến liên quan đến cả quân địch và lực lượng của chính mình yêu cầu sử dụng bản đồ để phát triển chiến thuật.

Bản đồ địa hình là một công cụ hữu hiệu. Tỷ lệ bản đồ giúp đo độ gồ ghề, độ dốc và độ mềm của địa hình thực. Dựa vào đó, bạn có thể phát triển các chiến thuật và chính sách phù hợp nhất để đánh bại đối thủ của mình.

Hơn nữa, bản đồ được sử dụng rộng rãi trong đời sống để xác định ranh giới quốc gia, hành chính. Hoặc xác định chính xác vị trí trên bản vẽ mà bạn có thể xây dựng chính xác để tránh rủi ro và sự cố.