Bản đồ là một biểu diễn thu nhỏ của bề mặt Trái Đất trên mặt phẳng thông qua một phép chiếu toán học cụ thể. Nội dung trình bày trên bản đồ được lựa chọn và tổng quát hóa thông qua một hệ thống các kí hiệu quy ước mang tính khoa học. Cùng Tracdiaso.com tìm hiểu cách phân loại bản đồ cụ thể qua bài viết sau đây.

Bản đồ là gì?

Bản đồ là một hình ảnh thu nhỏ của bề mặt Trái Đất lên một mặt phẳng thông qua một quy tắc toán học nhất định, hay còn được gọi là phép chiếu bản đồ. Thông tin trên bản đồ được lựa chọn và tổng quát hóa trước khi được biểu thị bằng hệ thống các ký hiệu quy ước mang tính khoa học. Bản đồ số là một dạng bản đồ được tạo ra trên máy tính và được lưu trữ dưới dạng số.

Bản đồ có thể được xem như một loại mô hình thông tin, được sử dụng để nghiên cứu một đối tượng nào đó mà không cần nghiên cứu trực tiếp lên đối tượng đó. Bản đồ cũng có đặc điểm riêng, khác với các hình nghệ thuật khác mô tả hình ảnh của Trái Đất như ảnh hàng không, ảnh vũ trụ, tranh ảnh, các bài văn mô tả.

Mỗi bản đồ được xây dựng trên một cơ sở toán học xác định như tỉ lệ và phép chiếu bản đồ, bố cục của bản đồ, các điểm khống chế tọa độ trắc địa. Các đối tượng và hiện tượng trên bản đồ được biểu thị theo một phương pháp lựa chọn và khái quát nhất định, và được biểu thị bằng ngôn ngữ bản đồ – đó là hệ thống các ký hiệu quy ước.

Tính chất của bản đồ

Bản đồ có tính chất trực quan, cho phép chúng ta dễ dàng nhận biết những yếu tố quan trọng của nội dung bản đồ. Tính bao quát của bản đồ cho phép chúng ta hiểu được những gì không thể thấy được. Bản đồ tạo ra một mô hình trực quan của lãnh thổ và phản ánh tri thức về các đối tượng hoặc hiện tượng được biểu thị trên đó. Bằng cách sử dụng bản đồ, người dùng có thể tìm ra quy luật của sự phân bố các đối tượng và hiện tượng trên bề mặt trái đất.

Tính đo được của bản đồ là một tính chất quan trọng, được căn cứ vào cơ sở toán học của nó. Bản đồ có khả năng xác định nhiều trị số khác nhau, như toạ độ, biên độ, độ dài, khoảng cách, diện tích, thể tích, góc, các phương hướng và nhiều trị số khác, dựa trên tỷ lệ và phép chiếu của bản đồ và các ký hiệu quy ước.

Tính thông tin của bản đồ là khả năng lưu trữ và truyền đạt những thông tin khác nhau về các đối tượng và hiện tượng. Bản đồ được sử dụng để làm cơ sở để xây dựng các mô hình toán học của các hiện tượng địa lý và giải quyết nhiều vấn đề khoa học và thực tiễn sản xuất.

Cách phân loại bản đồ chi tiết 

Việc phân loại bản đồ đóng vai trò quan trọng trong công tác sản xuất, sử dụng và bảo quản bản đồ, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn rất lớn. Phân loại có thể được thực hiện dựa trên các đặc điểm và dấu hiệu của bản đồ. Có thể chia bản đồ thành các loại sau:

– Theo bề mặt biểu thị: gồm bản đồ địa lý và bản đồ thiên văn.

– Theo nội dung: gồm bản đồ địa lý chung và bản đồ chuyên đề.

Bản đồ địa lý chung biểu thị các đặc trưng chung của các yếu tố tự nhiên và xã hội của khu vực, không nhấn mạnh một yếu tố cụ thể nào, và có nội dung tương đối tỷ mỉ để đáp ứng nhu cầu tìm hiểu các đặc trưng chung của khu vực.

Bản đồ chuyên đề là loại bản đồ thể hiện rõ ràng nổi bật và hoàn thiện một hoặc một số các yếu tố đã được thể hiện ở trên bản đồ địa lý chung hoặc chưa được thể hiện trên bản đồ địa lý chung. Bản đồ chuyên đề được chia thành 03 nhóm đối tượng: bản đồ tự nhiên, bản đồ kinh tế xã hội và bản đồ kỹ thuật chuyên ngành.

Để phân loại các bản đồ chi tiết, tùy thuộc vào từng nhóm bản đồ cụ thể, ta có các cách phân loại sau:

– Phân loại dựa theo tỷ lệ: gồm bản đồ tỷ lệ lớn, tỷ lệ trung bình và tỷ lệ nhỏ. Bản đồ địa lý chung tỷ lệ lớn (≥ 1:100 000) được gọi là bản đồ địa hình, bản đồ địa lý chung tỷ lệ trung bình (1:100 000 – 1:1 000 000) gọi là bản đồ địa hình khái quát, và bản đồ địa lý chung tỷ lệ nhỏ (tỷ lệ nhỏ hơn 1:1 000 000) được gọi là bản đồ khái quát.

– Phân loại theo mục đích sử dụng: Chưa có phân loại chặt chẽ theo mục đích sử dụng vì đa số các bản đồ được sử dụng rộng rãi cho nhiều mục đích khác nhau. Tuy nhiên, ta có thể phân thành 2 nhóm là bản đồ sử dụng cho nhiều mục đích và bản đồ chuyên môn.

– Phân loại theo lãnh thổ: Các bản đồ được phân ra theo lãnh thổ, bao gồm bản đồ thế giới, bản đồ bán cầu, bản đồ châu lục, bản đồ các nước, bản đồ các vùng và bản đồ thành phố.

– Phân loại theo tính chất phụ: bao gồm bản đồ treo tường, bản đồ để bàn và các loại bản đồ khác tương tự.