Ngoài việc thể hiện nội dung bản đồ trên giấy để mô phỏng hiện trạng bề mặt đất theo các phương pháp truyền thống, việc thành lập bản đồ trắc địa nhờ công nghệ cũng rất được tin dùng. Trong đó các thông tin về mặt đất như tọa độ, độ cao của các điểm khống chế, điểm chi tiết địa hình, địa vật được biểu diễn dưới dạng số và thuật toán xử lý chúng để giải quyết các yêu cầu cụ thể. Loại bản đồ này được gọi là bản đồ số.

Để thành lập bản đồ số cần có hai phần chủ yếu:

– Phần cứng gồm các máy toàn đạc điện tử, máy tính điện tử và máy vẽ bản đồ.

– Phần mềm chuyên dùng để thành lập bản đồ được cài đặt vào máy tính điện tử.

Các phương pháp đo phục vụ công tác thành lập bản đồ

Các số liệu ban đầu để thành lập bản đồ số có thể được đo đạc trực tiếp trên mặt đất hoặc phương pháp đo ảnh hoặc đo trên bản đồ. 

Phương pháp đo đạc trực tiếp trên mặt đất

Phương pháp đo đạc trực tiếp trên mặt đất để thu thập dữ liệu về tọa độ, độ cao các điểm chi tiết bằng máy toàn đạc điện tử tự ghi chép số liệu, sau đó trút vào máy tính để biên vẽ bản đồ bằng các phần mềm chuyên dùng. Đây là phương pháp có hiệu quả kinh tế và đạt được độ chính xác cao.

Phương pháp đo ảnh

Phương pháp đo ảnh để thu thập được các dữ liệu ban đầu là phương pháp có hiệu quả kinh tế cao nhất. Sau khi chỉnh lý cặp ảnh, tiến hành đo các điểm đặc trưng của địa hình, địa vật, tự động xác định tọa độ, độ cao và mã hóa đặc trưng của các điểm đó. Trong máy vi tính các số liệu đặc trưng sẽ được xử lý và đưa về hệ tọa độ thống nhất theo yêu cầu. Độ chính xác của bản đồ số gần như phụ thuộc hoàn toàn vào độ chính xác của số liệu ban đầu. Vì vậy khi sử dụng phương pháp này thì độ chính xác của bản đồ số phụ thuộc vào độ chính xác đo ảnh và tỷ lệ ảnh.

Phương pháp đo trên bản đồ

Phương pháp đo trên bản đồ thường được sử dụng trong giai đoạn lập luận chứng kinh tế kỹ thuật hoặc thiết kế sơ bộ công trình có yêu cầu không cao về độ chính xác thành lập bản đồ. Do vậy có thể thành lập bản đồ số dựa vào số liệu đo trên bản đồ địa hình tỷ lệ lớn nhất đã có. Cách làm như vậy gọi là số hóa bản đồ.

Các thành phần trong hệ thống phần mềm chuyên thành lập bản đồ số

Hệ thống phần mềm chuyên dùng để thành lập bản đồ số bao gồm:

• Phần mềm xử lý số liệu lưới khống chế khu vực đo vẽ
• Phần mềm biên tập đồ họa
• Phần mềm biên vẽ các ký hiệu và ghi chú
• Phần mềm vẽ các đường đồng mức
• Phần mềm số hóa bản đồ địa hình

Phần mềm xử lý số liệu lưới khống chế khu vực đo vẽ

Phần mềm xử lý số liệu lưới khống chế khu vực đo vẽ: Phần mềm này dùng để xử lý số liệu đo ngoại nghiệp, bao gồm giải mã, hiệu chỉnh trị đo, bình sai trạm máy, tự động sắp xếp điểm và thành lập cấu trúc số liệu mạng lưới, tính số hiệu chỉnh chiếu hình cho các trị đo, tính tọa độ gần đúng cho các điểm, tính toán bình sai …

Phần mềm biên tập đồ họa

Các số liệu sau khi đã trút vào máy tính thì căn cứ vào các loại mã của nó có thể tự động hình thành bản đồ, nhưng do tính chất phức tạp của bản đồ địa hình, bản đồ mới hình thành không thể tránh khỏi sai sót. Do đó cần phải dùng hình thức giao diện giữa người và máy để tiến hành gia công, biên tập. Phần mềm biên tập đồ hình bao gồm: hình thành bản đồ, biên tập, chuyển sang máy vẽ bản đồ, chuyển sang máy in.

Phần mềm biên vẽ các ký hiệu và ghi chú

Phần mềm biên vẽ các ký hiệu và ghi chú trên bản đồ địa hình bảo đảm chế hình và vẽ các ký hiệu, đường nét và các kiểu số, kiểu chữ.

Phần mềm vẽ các đường đồng mức

Căn cứ vào các điểm địa hình tự động nội suy, vẽ đường đồng mức và tự động ghi chú độ cao.

Phần mềm số hóa bản đồ địa hình

Phần mềm này bảo đảm việc chuyển bản đồ địa hình tỷ lệ lớn qua máy số hóa thành bản đồ số, bao gồm đọc tọa độ điểm các yếu tố của bản đồ, chuyển đổi và lưu tọa độ, biểu thị đồ hình, tạo sự thống nhất giữa số liệu đo ở thực địa và số liệu số hóa bản đồ cũ để thành lập bản đồ số.