Tỉ lệ bản đồ là gì? Đây là tỷ lệ giữa khoảng cách trên bản đồ và khoảng cách tương ứng trên thực tế. Tỉ lệ bản đồ được ứng dụng hiệu quả trong nhiều lĩnh vực như: lĩnh vực địa lý và các ngành liên quan đến địa lý như địa chất, địa kỹ thuật,…

Tổng quan về tỉ lệ bản đồ

Định nghĩa tỉ lệ bản đồ là gì?

Tỉ lệ bản đồ là một phần trăm hoặc tỷ lệ giữa khoảng cách trên bản đồ và khoảng cách tương ứng trên thực tế. Nó được sử dụng để hiển thị một khu vực lớn trên một diện tích nhỏ hơn của bản đồ. Tỉ lệ bản đồ thường được biểu thị dưới dạng một tỷ lệ, ví dụ: 1:10.000, 1:100.000, 1:1.000.000. Trong tỷ lệ này, con số bên trái thể hiện khoảng cách trên bản đồ, trong khi con số bên phải thể hiện khoảng cách tương ứng trên thực tế. Ví dụ, tỷ lệ 1:10.000 có nghĩa là mỗi đơn vị trên bản đồ tương ứng với 10.000 đơn vị trong thực tế. Tỉ lệ bản đồ giúp người đọc định vị và đo lường các yếu tố địa lý trên bản đồ một cách chính xác.

Các loại tỉ lệ bản đồ

Tỷ lệ bản đồ được thể hiện dưới hai dạng:

Tỉ số của một số là một phân số có tử số luôn bằng 1, mẫu số càng lớn thì tỉ số càng nhỏ và ngược lại. Ví dụ: tỉ lệ 1: 100.000 có nghĩa là 1 cm trên bản đồ thực tế là 100.000 cm hoặc 1.000 m (1 km).

Tỉ lệ thước là một thang đo được vẽ cụ thể như một phép đo được tính toán trước. Mỗi đoạn quy tắc được đánh số theo độ dài thực tế của phản hồi.

Tỷ lệ bản đồ liên quan đến mức độ mà các đối tượng địa lý được thể hiện trên bản đồ. Tỷ lệ càng lớn, bản đồ càng chi tiết.

Bản đồ có tỷ lệ lớn hơn 1: 200.000 là một bản đồ tỷ lệ lớn. Bản đồ có tỷ lệ 1: 200.000 ăn 1:

1.000.000 là một thẻ cỡ trung bình. Bản đồ có tỷ lệ nhỏ hơn 1: 1.000.000 là bản đồ tỷ lệ nhỏ. 

Cách tính tỉ lệ bản đồ

Tính tỉ lệ bản đồ theo tỷ số

Để tính tỉ lệ bản đồ theo tỷ số, ta sử dụng công thức sau:

Tỉ lệ bản đồ = Kích thước trên bản đồ / Kích thước tương ứng trên thực tế

Ví dụ: Nếu một đoạn đường trên bản đồ dài 4cm và trên thực tế nó dài 2km, thì tỉ lệ bản đồ sẽ là:

Tỉ lệ bản đồ = 4cm / (2km x 1000m/km x 100cm/m) = 1 : 50 000

Tính tỉ lệ bản đồ theo tỷ lệ phần trăm

Để tính tỉ lệ bản đồ theo tỷ lệ phần trăm, ta sử dụng công thức sau:

Tỉ lệ bản đồ = (Kích thước trên bản đồ / Kích thước tương ứng trên thực tế) x 100%

Ví dụ: Nếu một đoạn đường trên bản đồ dài 4cm và trên thực tế nó dài 2km, thì tỉ lệ bản đồ sẽ là:

Tỉ lệ bản đồ = (4cm / (2km x 1000m/km)) x 100% = 0,2%

So sánh và chọn lựa tỉ lệ bản đồ phù hợp

Để chọn lựa tỉ lệ bản đồ phù hợp, ta cần xem xét các yếu tố sau đây:

• Mục đích sử dụng của bản đồ: Tùy vào mục đích sử dụng của bản đồ mà ta có thể chọn tỉ lệ bản đồ phù hợp. Ví dụ: nếu muốn xem chi tiết một khu vực nhỏ, ta cần chọn tỉ lệ bản đồ nhỏ hơn.
• Độ chi tiết cần thiết: Tùy vào mức độ chi tiết cần thiết để hiển thị các đối tượng trên bản đồ mà ta có thể chọn tỉ lệ bản đồ phù hợp. Ví dụ: nếu cần hiển thị các chi tiết nhỏ như hẻm, ngõ, ta cần chọn tỉ lệ bản đồ nhỏ hơn.
• Đơn vị đo lường: Tùy vào đơn vị đo lường của các đối tượng trên bản đồ mà ta có thể chọn tỉ lệ bản đồ phù hợp. Ví dụ: nếu đơn vị đo lường của các đối tượng trên bản đồ là mét, ta cần chọn tỉ lệ bản đồ phù hợp

Ứng dụng tỉ lệ bản đồ là gì?

Công dụng của tỉ lệ bản đồ rất quan trọng trong lĩnh vực địa lý và các ngành liên quan đến địa lý như địa chất, địa kỹ thuật, địa hình học, địa lý hành chính, địa lý kinh tế, v.v. Các công dụng chính của tỉ lệ bản đồ bao gồm:

• Hiểu được tỉ lệ giữa các đối tượng trên bản đồ và thực tế: Tỉ lệ bản đồ cho biết mức độ thu nhỏ của đối tượng trên bản đồ so với kích thước thực tế. Việc hiểu được tỉ lệ bản đồ giúp người sử dụng định hướng vị trí đối tượng trên bản đồ so với thực tế.
• Thực hiện đo đạc, định vị và tính toán vị trí của các đối tượng: Tỉ lệ bản đồ là cơ sở để thực hiện các phép tính toán đo đạc và định vị đối tượng trên bản đồ, từ đó có thể tính toán được vị trí đối tượng trên thực tế.
• Tối ưu hóa sử dụng không gian: Tỉ lệ bản đồ giúp người sử dụng dễ dàng định hướng và phân tích các thông tin địa lý, từ đó giúp tối ưu hóa sử dụng không gian.
• Truyền tải thông tin địa lý: Tỉ lệ bản đồ là một phần quan trọng trong việc truyền tải thông tin địa lý đến người sử dụng. Các bản đồ được in hoặc công bố trên các phương tiện truyền thông như sách báo, trang web, ứng dụng, v.v. giúp người sử dụng dễ dàng tiếp cận thông tin địa lý.
• Phục vụ cho nghiên cứu khoa học và quản lý địa lý: Tỉ lệ bản đồ là một công cụ quan trọng cho các hoạt động nghiên cứu khoa học và quản lý địa lý, giúp các nhà khoa học và quản lý có thể thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu địa lý một cách chính xác và hiệu quả.

Những lưu ý khi sử dụng tỉ lệ bản đồ

Khi sử dụng tỉ lệ bản đồ, người sử dụng cần lưu ý những điểm sau đây để đảm bảo tính chính xác và hiệu quả của việc sử dụng:

• Chọn đúng tỉ lệ bản đồ phù hợp với mục đích sử dụng: Mỗi loại bản đồ sẽ có tỉ lệ phù hợp với mục đích sử dụng cụ thể. Vì vậy, người sử dụng cần phải chọn đúng tỉ lệ bản đồ để đảm bảo tính chính xác và hiệu quả của thông tin.
• Kiểm tra thông tin về đơn vị đo lường và độ chính xác: Thông tin về đơn vị đo lường và độ chính xác trên bản đồ cần được kiểm tra và hiểu rõ để đảm bảo tính chính xác của thông tin trên bản đồ.
• Chú ý đến biểu đồ, hình ảnh và ký hiệu trên bản đồ: Biểu đồ, hình ảnh và ký hiệu trên bản đồ có thể giúp người sử dụng hiểu rõ hơn về thông tin địa lý trên bản đồ. Tuy nhiên, người sử dụng cần chú ý đến ý nghĩa của các biểu đồ, hình ảnh và ký hiệu để không gây nhầm lẫn.
• Sử dụng các công cụ hỗ trợ để đo đạc và tính toán trên bản đồ: Các công cụ hỗ trợ đo đạc và tính toán trên bản đồ như thước đo bản đồ, máy tính địa lý, v.v. giúp người sử dụng thực hiện các phép tính toán và đo đạc trên bản đồ chính xác hơn.
• Sử dụng nhiều nguồn thông tin khác nhau để xác thực thông tin trên bản đồ: Thông tin trên một bản đồ có thể bị sai lệch hoặc cũ, vì vậy người sử dụng nên sử dụng nhiều nguồn thông tin khác nhau để xác thực thông tin trên bản đồ và đảm bảo tính chính xác của thông tin.
• Cập nhật thông tin trên bản đồ thường xuyên: Thông tin trên một bản đồ có thể thay đổi theo thời gian, vì vậy người sử dụng cần cập nhật thông tin trên bản đồ thường xuyên để đảm bảo tính chính xác