Bản đồ hiện trạng đất là một công cụ quan trọng để quản lý tài nguyên đất và phát triển đô thị. Nó cung cấp thông tin về vị trí, phân bố, diện tích, hình dạng, mức độ sử dụng, mục đích sử dụng và các tính chất khác của các khu vực đất khác nhau trong khu vực được bao phủ.

Bản đồ hiện trạng đất là gì?

Theo quy định tại khoản 5 điều 3 luật đất đai 2013, bản đồ hiện trạng sử dụng đất là bản đồ trong lĩnh vực đất đai thể hiện sự phân bố của các loại đất tại một thời điểm nhất định và được thực hiện theo từng đơn vị hành chính.

Nó rất đại diện cho thực tế vì thông qua nó có thể xác định được nhu cầu sử dụng thực tế của từng vùng của đô thị, từ huyện đến tỉnh, các vùng kinh tế khác và cả nước.

Bản đồ HTSDĐ được thành lập định kỳ 5 năm một lần ở các cấp hành chính. 

Mục đích lập bản đồ hiện trạng đất

Bản đồ hiện trạng đất được lập cho các mục đích sau:

• Trước hết, với tính phản ánh hiện thực mạnh mẽ, bản đồ HTSDĐ giúp cho việc thống kê, kiểm kê toàn bộ quỹ đất đã, đang và chưa được giao, trở thành tài liệu hỗ trợ, phục vụ cho yêu cầu của việc sử dụng đất,  liên quan đến công tác quản lý đất đai của nhà nước.
• Thứ hai, bản đồ hiện trạng đất thể hiện chính xác vị trí, diện tích và loại đất theo từng cấp hành chính với tỷ lệ phù hợp.
• Thứ ba, tính phản ánh thực tế của bản đồ HTSDĐ sẽ giúp cơ quan quản lý có thêm nguồn lực phục vụ quá trình xây dựng quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, đồng thời kiểm tra, giám sát việc sử dụng đất, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất ở mỗi địa phương.
• Thứ tư, bản đồ HTSDĐ là nguồn tài liệu cơ bản mà các ngành khác có thể tham khảo, phục vụ quá trình nghiên cứu xây dựng phương hướng phát triển ngành, nhất là đối với các lĩnh vực, ngành liên quan trực tiếp đến lãnh thổ như nông, lâm nghiệp, v.v. 

Khi nào cần lập bản đồ hiện trạng sử dụng đất?

Để phục vụ tốt cho công tác quản lý, quá trình kiểm kê đất đai và lập bản đồ HTSDĐ có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Thời gian hoàn thành của hai quá trình này được cụ thể như sau:

Việc kiểm kê đất đai, thành lập bản đồ HTSDĐ được thực hiện hàng năm, thời hạn thực hiện đến ngày 31 tháng 12 của năm kết thúc bằng 4 và 9. Chẳng hạn, đến ngày 31 tháng 12 năm 2024, các cấp phải hoàn thành quy trình kiểm kê lập bản đồ hiện trạng sử dụng giai đoạn 2020 – 2024.

Sau khi hoàn thành các thủ tục trên, thời gian thực hiện và thời gian nộp báo cáo kiểm kê đất đai, lập bản đồ HTSDĐ được quy định như sau:

• UBND cấp xã thực hiện kiểm kê từ ngày 01 tháng 8 hàng năm đến ngày 31 tháng 12 hàng năm. Thời hạn gửi báo cáo UBND cấp huyện trước ngày 16 tháng 01 năm sau
• Ủy ban nhân dân cấp huyện phải hoàn thành báo cáo Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trước ngày 01 tháng 3 năm sau
• Ủy ban nhân dân cấp tỉnh hoàn thành và gửi báo cáo kết quả về Bộ Tài nguyên và Môi trường trước ngày 16 tháng 4 năm sau.
• Bộ Tài nguyên và Môi trường hoàn thành, báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả trước ngày 16 tháng 6 năm sau

Trường hợp ngày báo cáo trùng vào dịp nghỉ Tết Nguyên đán thì thời hạn nộp báo cáo được kéo dài thêm số ngày nghỉ theo quy định. 

Trong đó, đối với kiểm kê đất đai chuyên đề, thời điểm và thời hạn thực hiện do Thủ tướng Chính phủ hoặc Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường quyết định. 

Những nguyên tắc khi thành lập bản đồ hiện trạng sử dụng đất

Bản đồ hiện trạng sử dụng đất được thành lập lần đầu theo từng đơn vị hành chính các cấp, từng vùng kinh tế – xã hội và cả nước. Điều này sẽ đảm bảo rằng sự phân bổ của từng loại đất được thể hiện trên toàn quốc tại thời điểm kiểm kê.

Nguyên tắc thứ hai cần đảm bảo là tính thống nhất về chất và hình thức, cụ thể:

• Bản đồ hiện trạng cấp xã được thành lập dựa trên cơ sở tổng hợp, khái quát hóa nội dung của bản đồ kiểm kê đất đai.
• Bản đồ hiện trạng cấp huyện, cấp tỉnh được lập trên cơ sở tiếp nhận, tổng hợp, khái quát hóa các nội dung của bản đồ hiện trạng sử dụng đất của từng đơn vị hành chính trực thuộc.
• Bản đồ hiện trạng tại vùng kinh tế – xã hội được lập trên cơ sở tổng hợp, khái quát hóa nội dung của bản đồ hiện trạng sử dụng đất của đơn vị hành chính cấp tỉnh. 
• Bản đồ hiện trạng cả nước được lập trên cơ sở tổng hợp, khái quát hóa nội dung của bản đồ hiện trạng thảm phủ của từng vùng kinh tế – xã hội.

Các nguyên tắc này vừa đảm bảo, tạo sự đồng bộ ở các cấp, vừa tiết kiệm thời gian, công sức trong quá trình kiểm kê, lập bản đồ.