Tỷ lệ bản đồ phần rất cần thiết của mỗi bản đồ, được đặt ở góc trên hay dưới của bản đồ, thể hiện được tỷ lệ các kích thước thể hiện trên bản đồ với kích thước ngoài thực tế. 

Tỉ lệ bản đồ là gì?

Tỷ lệ bản đồ là tỷ lệ giữa khoảng cách được đo trên bản đồ và khoảng cách thực tế. Trên mỗi bản đồ, thanh tỷ lệ này được đặt bên dưới tên bản đồ để cho người đọc biết cách thu nhỏ bản đồ xuống đối tượng thực tế bên ngoài. Thanh tỷ lệ thường được đặt ở góc dưới cùng của bản đồ và dùng để đo các thông số cũng như khoảng cách và diện tích trên bản đồ. Tỷ lệ bản đồ càng lớn thì bản đồ càng chi tiết.

Tỷ lệ bản đồ có hai loại. Đó là:

• Tỉ lệ số: Đây là phân số có tử số luôn bằng 1. Mẫu số của chúng càng lớn thì tỉ số càng nhỏ và ngược lại mẫu số càng nhỏ thì tỉ số càng lớn.
• Thang thước: Là thang được vẽ dưới dạng thước có sẵn, mỗi đoạn của thước ghi giá trị đo của độ dài tương ứng tại trường. Ví dụ, mỗi 1cm đoạn thẳng trên thước bằng 1km hoặc 10km ngoài thực địa. 

Bản đồ càng lớn, càng có nhiều tính năng trên bản đồ.

 – Tiêu chí phân loại tỷ lệ bản đồ

•  Lớn: Tỷ lệ lớn hơn 1:200.000
• Trung bình: nằm trong khoảng từ 1:200.000 đến 1:1.000.000
• Nhỏ: dưới 1:1.000.000

– Thước tỷ lệ: Một tỷ lệ cụ thể được vẽ dưới dạng thước kẻ đã có tính sẵn. Mỗi đoạn của thước có một số đo độ dài tương ứng ngoài thực địa.

Cách tính tỉ lệ bản đồ như thế nào?

Phương pháp tính tỷ lệ bản đồ rất đơn giản, trên thực tế có thể tính được sau khi đọc định nghĩa.

• Đánh dấu khoảng trên bản đồ tỷ lệ 1/1000 bằng hai điểm cách mép một tờ giấy hoặc thước kẻ.
• Đặt tờ giấy hoặc thước kẻ đã đánh dấu trên giấy cạnh thang đo và đọc giá trị khoảng cách trên thang đo.
• Nếu bạn đo khoảng cách bằng la bàn, bạn sẽ dễ dàng so sánh khoảng cách với khoảng cách trên thang đo, sau đó bạn có thể đọc giá trị.
• Nếu dùng thước số thì tính khoảng cách như trên.

Hiểu đơn giản thì: 

Để tính khoảng cách trên thực địa theo tỷ lệ ta làm như sau:

• Dùng thước đo khoảng cách giữa hai điểm trên bản đồ.
• Đọc độ dài đoạn vừa đo bằng thước.
• Tính toán khoảng cách trong các lĩnh vực sử dụng tỷ lệ bản đồ.

Ví dụ: nếu khoảng cách giữa các điểm A và B là 5 cm được đo trên bản đồ tỷ lệ 1:15000 thì khoảng cách giữa hai trường là 750 mét.

Ý nghĩa của tỉ lệ bản đồ

Ý nghĩ ngoài thực tiễn

Điều hướng trên bộ, trên biển và trên không.

Một tài liệu quân sự vô giá (cung cấp thông tin về địa hình của bản đồ chiến đấu)

Trong công nghiệp, xây dựng, giao thông vận tải… phục vụ công tác khảo sát, quy hoạch, đặc biệt là bản đồ địa hình lớn.

Trong nông nghiệp, nó được sử dụng để quy hoạch, quản lý đất đai, quy hoạch và phân vùng, xây dựng thủy lợi.

Trong giáo dục, nó là một giáo cụ trực quan, một sách giáo khoa khác để dạy và học địa lý và lịch sử. Bản đồ còn là công cụ tuyên truyền, quảng bá nhằm nâng cao trình độ văn hóa chung của nhân dân.

Là công cụ cần thiết cho du lịch trong tình hình kinh tế – xã hội. Bản đồ là công cụ hỗ trợ đắc lực cho việc hoạch định xu thế phát triển kinh tế của từng quốc gia, từng ngành kinh tế xã hội.

Bản đồ là tài liệu pháp lý quan trọng phục vụ công tác truyền thông chung của cơ quan hành chính nhà nước trong lĩnh vực bất động sản nói chung.

Trong khoa học

Tất cả các nghiên cứu về địa lý và khoa học trái đất đều bắt đầu và kết thúc với bản đồ. Kết quả được hiển thị trên bản đồ chính xác. Với sự trợ giúp của bản đồ, bạn có thể hiểu quy luật phát triển và sự phân bố khu vực của các đối tượng và hiện tượng được hiển thị trên bản đồ. Vì thế:

• Bản đồ là công cụ chủ yếu được sử dụng trong nghiên cứu khoa học cũng như trong nhiều ngành của nền kinh tế quốc dân.
• Bản đồ là nguồn cung cấp các loại thông tin chính xác.
• Bản đồ cho ta cái nhìn tổng quan khi nhìn vào mô hình không gian vật kính thực tế.

Bản đồ đóng vai trò giải quyết một số nhiệm vụ cho con người. Việc sử dụng và thiết lập hệ thống thông tin địa lý GIS để tổ chức lực lượng sản xuất nhằm sử dụng và bảo vệ tài nguyên môi trường, dân số. Sự phát triển không ngừng của thế giới trong mọi lĩnh vực đòi hỏi số lượng lớn chất lượng và chủng loại bản đồ.